Katarungan ay para sa lahat

KATARUNGAN AY PARA SA LAHAT

hustisya'y para sa lahat, di sa iilan lamang
siyang tunay, lalo't bawat tao'y may karapatan
ano't napakahalaga ng kanyang panawagan
may katuturan sa bayan ang kanyang kahilingan

lalo na nang manalasa ng higit limang taon
ang panonokhang, kayraming buhay ang ibinaon
na kahit mga musmos pa'y itinimbuwang noon
hustisya ang sigaw ng mga ina hanggang ngayon

sa kantang Tatsulok, "Totoy, huwag kang magpagabi"
dahil daw "baka humandusay ka diyan sa tabi"
inawit pa ang katotohanang dapat mamuni:
"ang hustisya ay para lang sa mayaman," ang sabi

kaya ang babaeng may plakard na tangan ay tama
sa kanyang panawagang tunay na di magigiba
ang hustisya'y para sa lahat, walang pinagpala
walang maiiwan, kasama ang dukha't kawawa

- gregoriovbituinjr.
08.11.2021

* litratong kuha ng makatang gala noong SONA 2021 sa tapat ng NHA sa QC

Almusal

ALMUSAL

kay-agang gumising na punung-puno ng siphayo
sa nagdaang gabing ang dinanas ko'y pagkabigo
sa pag-abot sa kaliwanagang biglang naglaho
upang mahimasmasan, ang ginawa ko'y nagluto

pinainit ko sa kawali ang mantikang tulog
alam kong kaysarap ng mantika mula sa niyog
pinrito ko ang tuyong daing, buti't di nasunog
payak na ulam sa almusal na nakabubusog

ang hanap ko'y tuyong hawot, narito'y tuyong daing
nais ko rin ang tuyong biklad, ulam sa sinaing
kung may tinapa't tuyong pusit, prituhing magaling
may reserbang tuyong dilis, bukas na pag nagising

sa agahang ito'y taospusong pasasalamat
may nakakain pa sa gitna ng pandemya't salat
kahit papaano'y di ka mamamatay nang dilat
naranasan kagabi'y malilimutan ding sukat

- gregoriovbituinjr.
08.11.2021

Paghahanap sa salita

PAGHAHANAP SA SALITA

patuloy akong naghahanap sa mga salita

upang pasayawin tulad ng apoy sa kandila

tatahakin ang putikang dinaanan ng madla

bakasakaling makita ang gigising sa diwa

katulad ko'y kabalyerong minumutya ang hanap

ngunit pawang mga salita ang hinahagilap

pusikit mang gabing may ilawang aandap-andap

ay patuloy sa lakbayin kahit walang lumingap

mga salitang nawala'y saan kaya nagtungo

di pa patay ang mga salita't saan nagtago

may mamamayan nga kayang sa kanya'y nagkanulo

upang hinahanap kong salita'y biglang maglaho

pinaghandaang sadya ang malayong paglalakbay

tinatahak ang matinik mang landas nang may saysay

upang gisingin ang bayan sa salitang may buhay

at maghimagsik laban sa kuhilang pumapatay

nawawalang salita'y patuloy kong hahanapin

bilang makata'y isa ito sa aking tungkulin

sakali mang sa paglalakbay ako'y tambangan din

sana'y may ibang magpatuloy ng aking layunin

- gregoriovbituinjr.

08.11.2021

Gulitan

GULITAN

isa na namang saliksik hinggil sa mga kwento

sa katutubong panitikang dapat malaman mo

may tinatawag na GULITAN na wikang Bagobo

na mula sa U.P. Diksiyonaryong Filipino

koleksyon ng tradisyunal na kwento ang GULITAN

na mas sanay tayong tinatawag na "kalipunan"

o kaya'y "antolohiya" sa ating panitikan

saliksik na ito'y tunay na kaygandang malaman

upang ito'y magamit na't ating sinasalita

at di na lang nakatagong parang patay na wika

na kung sakali mang may gulitan kayong nakatha

ay gamiting kusa sa aklat na ilalathala

upang mabatid ng madlang may gulitan kang handog

ipakilala ang gulitan, sa masa'y iluhog

salita sa panitikang gawin nating malusog

na bawat gulitan ay panitikang iniirog

- gregoriovbituinjr.

08.10.2021

- mula sa pahina 413 ng nasabing diksiyonaryo

Pagiging mapamaraan

PAGIGING MAPAMARAAN

di na sapat ang pambili sa katabing tindahan
ngunit matatag pa rin ang aktibistang Spartan
tipid na tipid sa almusal at pananghalian
lalo't patuloy ang lockdown sa mga pamayanan

itinula lang ngunit di upang magmakaawa
kundi ilarawan ang nangyayari't nagunita
pinapasok man ay karayom ng pagdaralita
subalit di maaaring laging nakatunganga

ginagawan ng paraan ang bawat suliranin
pagkat nananatiling matatag ang diwang angkin
habang nagpapatuloy sa yakap na simulain
habang nakikibaka upang kamtin ang mithiin

tulad kong aktibistang Spartan ay di matinag
ng mga problemang anupa't nakababagabag
matapos ang unos, araw din ay mababanaag
at bagong umaga'y kakaharaping anong tatag

- gregoriovbituinjr.
08.10.2021

Hasain ang isip

HASAIN ANG ISIP

di man madalumat ang sumusong alalahanin
ay patuloy na sinasalsal ang bawat isipin
sa matematika'y nasasagot ang suliranin
tulad ng nakaambang kagipitang lulutasin

ngunit may panahon pa ring sanayin ang isipan
magbasa-basa ng samutsaring isyu ng bayan
saliksikin at alamin ang bawat kasaysayan
magsagot ng sudoku't iba pang palaisipan

harapin ang mga problemang di natutulala
tulad ng chess, may sulong na mahahanap ding sadya
at makakarating din tayo sa sagot na tama
habang binabasa natin ang samutsaring paksa

dahil di dapat mabuhay na laging nakalugmok
na nangyayari'y tinatanggap lang at nilulunok
dapat pa ring pairalin ang tiyaga't tumutok
upang lutasin ang problemang di agad matumbok

- gregoriovbituinjr.
08.10.2021

Pagtawid sa guhit

PAGTAWID SA GUHIT

matagal pa upang tawirin ang guhit

at maiwasan ang ngitngit ng mabait

na Bathala sa lupa ng mga paslit

na nasa isip ang marangal na dalit

nagninilay-nilay sa gabing pusikit

at patuloy pa sa umagang sumapit

agila'y nag-aabang ng madadagit

dahil sa gutom, isang bata'y nang-umit

batid ko ang pagsasamantala't lupit

ng sistemang ang dulot sa madla'y gipit

manggagawa'y nagtatrabaho sa init

sa barberya'y kaymahal na rin ng gupit

kung maghihimagsik man ang maliliit

ay unawain anong nais makamit

karapata'y ipagtatanggol nang pilit

at panlipunang hustisya'y igigiit

luto'y di maganda, ang karne'y maganit

may di sapat ang timpla pagkat mapait

tulad ng karanasang di mo mawaglit

nang bata'y may tinapay muling pinuslit

- gregoriovbituinjr.

08.10.2021

Mangga't santol sa pananghalian

MANGGA'T SANTOL SA PANANGHALIAN

mangga, santol at bagoong ang minsan ay pang-ulam
na maganda't mayroon sa katabing tindahan lang
lalo ngayong may lockdown, walang basta makainan
buti't mayroong bungang nakabubusog din naman

ihanda ang pagkain bago sa mesa lumusob
kunin ang kutsilyong matalas, simulang magtalop
ng mangga't santol, at gayatin sa nais mong hubog
pinagbalatan ay ilagay sa lupa, pang-compost

ihalo na ang bagoong, simulan nang kumain
kaysarap pa nito sa mainit-init na kanin
paalala, buto ng santol ay huwag lunukin
mahirap na kung sa lalamunan mo'y makahirin

simpleng pagkain habang wala pang salaping sapat
upang makabili ng litsong, ah, nakabubundat
mabuti pa ang mangga't santol sa panahong salat
kaysa umasa sa ayuda't mamatay ng dilat

- gregoriovbituinjr.
08.10.2021

Pagpupugay sa katutubo

PAGPUPUGAY SA PANDAIGDIGANG ARAW NG MGA KATUTUBO
(International Day of the World's Indigenous Peoples)

katutubo'y kilanlin
may kultura ding angkin
sila'y kapwa din natin
na dapat igalang din

sila'y hindi hiwalay
kundi kaisang tunay
may sariling palagay
sa bansa'y nabubuhay

nanggaling sa kanila
itong ating historya
bansang ito'y ano ba
sakaling wala sila

pinagkakautangan
sila ng ating bayan
niring buhay at yaman
at lupang tinubuan

ang mga katutubo'y
kapatid at kapuso,
kapamilya't kadugo
iisa ng ninuno

ang ating kalikasan
ay pinangalagaan
sila'y pahalagahan
katulad ng magulang

silang mapagkalinga
at nauna sa bansa
ninunong nangalaga
sa tinubuang lupa

katutubo't kaisa'y
ipagtanggol tuwina
at ngayong araw nila'y
binabating talaga

taos na pagpupugay
sa katutubong tunay
mula sa puso'y alay
mabuhay! O, mabuhay!

- gregoriovbituinjr.
08.09.2021

Sonetong handog sa PAHRA

SONETO SA IKA-35 ANIBERSARYO NG PAHRA

pagpupugay sa anibersaryo ng makamasang
Philippine Alliance of Human Rights Advocates (PAHRA)
tulad ninyo'y tala sa langit na nakikibaka
upang karapatang pantao'y makamit ng masa

alam ko kung gaano kayo katapat sa laban
upang karapatang pantao'y mapahalagahan
buhay n'yo'y sa karapatang pantao na nilaan
mabuhay ang PAHRA! tunay kayong lingkod ng bayan!

ang tanging mithi ko lamang sa inyong selebrasyon
magtagal pa ang buhay ng inyong organisasyon
papel ninyo'y mahalaga sa pagkamit ng layon
upang karapatan ay igalang sa buong nasyon

ako'y nakikiisa sa misyon ninyo't adhika
muli, mabuhay ang PAHRA sa inyong ginagawa

- gregoriovbituinjr.
08.09.2021 (International Day of the World's Indigenous Peoples)

* litratong kuha ng makatang gala noong SONA 2021

* inihanda ng makata upang bigkasin sa nasabing pagdiriwang kung saan naimbitahang bumigkas ng tula ang makata

Pagtindig sa wasto

PAGTINDIG SA WASTO

naririto pa rin kami, tumitindig sa wasto
kaming mga aktibista'y naninindigang totoo
ayaw maging bulag sa nangyayari sa bayan ko
ilalantad anong mali upang ito'y mabago

ayaw naming sumama sa nagbubulag-bulagan
na hinahayaang mayurakan ang karapatan
ng kapwa tao, tila kasabwat sa pamamaslang
kahit walang due process, tuwang-tuwa sa patayan

kaming ayaw ipamigay sa dayuhan ang bansa
habang pamahalaang ito'y palamarang sadya
ang Tsina'y taospusong niyakap, di na nahiya
nais nating ipagtanggol ang tinubuang lupa

tumitindig kami laban sa kontraktwalisasyon
at nilalabanan ang mga bantang demolisyon
panlipunang hustisya'y pangarap para sa nasyon
karapatang pantao'y igalang, sinuman iyon

tumitindig kami sa tama, may prinsipyong tangan
at nakikiisa sa mamamayang lumalaban
para sa katarungan, karapatan, kagalingan
dapat nang kalusin ang pagmamalabis sa bayan

- gregoriovbituinjr.
08.09.2021

* litratong kuha mula sa isang bidyo sa pahina ng isang "tarantadong kalbo" sa fb

Ang Orosman at Zafira ni Balagtas

ANG OROSMAN AT ZAFIRA NI BALAGTAS

ako'y natutuwang sa wakas ay nalathala na
ang katha ni Balagtas na Orosman at Zafira
Balagtas na may katha rin ng Florante at Laura
ang makatang idolo bilang makata ng masa

nang makita sa bookstore, agad kong binili ito
di man sapat ang pera't may kamahalan ang presyo
bihira ang magkaroon ng ganitong klasiko
ako'y masaya, ito ma'y apatnaraang piso

napakahabang tulang dapat mong pagtiyagaan
tulad ng Florante'y may bilang din ang taludturan
kung ang Florante'y may taludtod na apatnaraan
abot ng siyamnalibong taludtod ang Orosman

isang mahalagang tuklas na obra ni Balagtas
na di maaaring di natin mababasang sukat
istoryang Muslim kung babasahin mo hanggang wakas
mahihiwatigan mo agad ito sa pabalat

halina't basahin ang klasikong itong patula
tulad ng Florante at Laura'y may sukat at tugma
kaaya-ayang koleksyon sa tulad kong makata
isang kayamanang muling natagpuan ng madla

- gregoriovbituinjr.
08.08.2021

* nag-iisa na lang ang aklat na ito nang mabili ng makatang gala sa isang bookstore sa Maynila

Soneto sa patatas

SONETO SA PATATAS

mabuti't may mga patatas na marami-rami
na ngayong lockdown ay may makakain pa rin dini
lalo't sa kwarantinang ito'y di na mapakali
di basta makalabas, di ka basta makabili

mag-eksperimento, gawin ay sari-saring luto
gayat-gayatin, ilaga, pag kumulo'y ihango
o kaya naman sa noodles, patatas ay ihalo
o gawing French fries, pangmeryenda, kahit di ilako

ang mahalaga ngayon, may patatas na sasagip
lalo na't may pandemya'y may pagkaing halukipkip
ang makapaghanda ng wasto'y walang kahulilip
pamilya'y di magugutom o kung solo'y may kipkip

kung patatas ay makasagip, aming pasalamat
at nakatulong siya sa panahong di masukat

- gregoriovbituinjr.
08.08.2021

Maaliwalas na sa C.R.

MAALIWAS NA SA C.R.

madilim, mabanas, walang liwanag sa kubeta

maliban sa ilaw na sisindihan mo tuwina

napagpasyahang lagyan ng jalousy, binutas na

wala pang salaming ilalagay, wala pang pera

huwag lang mainip, malalagyan din ng jalousy

mahalaga'y nasimulan na't mayroon nang silbi

kahit walang ilaw sa kubeta'y mabuti-buti

lalo't umaga't tanghali'y maliwanag na dini

kung walang tao sa opisina'y tatambay doon

nagbabawas man, naisusulat ang inspirasyon

kubeta'y payapang lugar, nagiging mahinahon

ilalabas ang sama ng loob, anuman iyon

pagpapaunlad ng opisina'y talagang wagas

upang damang alinsangan ay tuluyang malutas

kahit sa simpleng C.R. ay inangat na ang antas

na maliit mang espasyo'y naging maaliwalas

- gregoriovbituinjr.

08.08.2021

* litratong kuha ng makatang gala sa tinutuluyang opisina ng paggawa

Bagong lababo sa opis

BAGONG LABABO SA OPIS

ang lumang lababo'y anong liit, nasisikipan

malukong at di magkasya ang huhugasang pinggan

at napagpasyahang iyon ay tuluyang palitan

upang maglagay ng lababong anong lapad naman

habang pinagmasdan ko naman ang paggawa nila

mula sa lumang lababong kanilang dinistrungka

kinayas ang semento upang lababo'y magkasya

butas ng lababo'y may tubong tagos sa kanal pa

isa nang pag-unlad mula sa dating anong sikip

upang maalwanan sa paghuhugas ang gagamit

sasabunan at babanlawan anumang mahagip

baso, tasa, pinggan, kutsara't tinidor na bitbit

panatilihing laging walang tambak na hugasin

isa itong panuntunang dapat lang naming sundin

sino bang magtutulungan kundi kami-kami rin

kaya lababo'y alagaan at laging linisin

- gregoriovbituinjr.

08.08.2021

* mga litratong kuha ng makatang gala sa tinutuluyang opisina ng paggawa

Tanong ng manggagawa

TANONG NG MANGGAGAWA

"Bakit manggagawa ang unang magsasakripisyo

para isalba ang negosyo?" tanong ng obrero

ito ba'y nakaliligalig na tanong sa iyo?

ah, dapat pag-isipang mabuti ang tugon dito

nang magkapandemya, sinara ang mga pabrika

ekonomya'y bumagsak, di napaikot ang pera

tila hilong talilong ang mga ekonomista

kung paano ibangon ang nasaktang ekonomya

trabaho'y tigil, sa manggagawa'y walang pansahod

kayraming apektado, gutom ay nakalulunod

ayuda'y minsan lang natanggap, ngayon nakatanghod

saan kukuha ng ipangkakain sa susunod

nang magluwag ang lockdown, tila nagbalik sa normal

pinapasok ng kapitalista'y mga kontraktwal

halos di papasukin ang manggagawang regular

kontraktwalisasyon na pala'y muling pinairal

pamahalaan naman, negosyo'y inayudahan

bine-bail out upang negosyo'y di raw magbagsakan

bilyon-bilyon sa negosyo, sa obrero'y libo lang

baka ekonomya'y maiangat daw ng tuluyan

lumilikha ba ng ekonomya'y kapitalista

di ba't manggagawa ang lumikha ng ekonomya

kaya bakit negosyo ang unang isinasalba

na para bang ating mundo'y pinaiikot niya

"Bakit manggagawa ang unang magsasakripisyo

para isalba ang negosyo?" tanong ng obrero

isang tanong pa lang ito, na napakaseryoso

na dapat sagutin nang husay ng ating gobyerno

kung di iyan matugunan pabor sa manggagawa

ang bulok na sistema'y dapat nang baguhing sadya

halina't patuloy kumilos tungo sa adhika

na lipunang makatao'y itatag ng paggawa

- gregoriovbituinjr.

08.08.2021

* mga litratong kuha ng makatang gala sa pagkilos ng manggagawa sa harap ng DOLE sa Intramuros noong Hulyo 23, 2021

Paglalaba't pagsasampay

PAGLALABA'T PAGSASAMPAY

mga kwelyo'y pinagtiyagaang kusut-kusutin
kilikili't manggas ay pinagsikapang sabunin
pundiyo ng pantalon at singit ng salawal din
sinabon, kinusot, binanlawan, nagawa ko rin

sinampay ko sa labas at hinanger isa-isa
kung hindi uulan, baka bukas lang ay tuyo na
dahil lockdown at mag-isa lamang sa opisina
ay kayrami ring nagawa tulad ng paglalaba

oo, sa opisina, dahil bantay ako roon
doon naabutan ng lockdown, lungga ko na iyon
kay-agang matulog ngunit kay-aga ring bumangon
sa madaling araw itutula ang inspirasyon

munting bagay man ang maglaba'y mahalagang paksa
dahil mahalagang gawain ng isang makata
ang paglalaba'y tulad din ng pagkatha ng tula
mula sa pagsabon, pagkusot at pagbanlaw kaya

mga damit ay pipigain hanggang sa isampay
patutuyuin, pag natuyo'y isuot mong husay
tulad ng pagtulang sinimulan sa pagninilay
sinabon, kinusot, binanlawan ang paksang taglay

hanggang binanlawang damit ay tuluyang pigain
isampay, patuyuin, may mabangong susuutin
tulad ng tulang pinagnilayan ayy susulatin
na balang araw sa madla'y maaaring bigkasin

- gregoriovbituinjr.
08.07.2021

Pagpapakadalubhasa sa wika

PAGPAPAKADALUBHASA SA WIKA

lockdown ay pagkakataon sa tulad kong makata
halimbawa'y pagpapakadalubhasa sa wika
pagbabasa ng Balarila ng Wikang Pambansa
U.P. Diksiyonaryong Filipino'y basahin nga

tula'y daluyan ko ng pakikipagtalastasan
mga saliksik na salita'y dito ang lagakan
kung paano ginagamit, di lang ang kahulugan
pag-aambag ng salita'y pagsisilbi sa bayan

makalikha man lang ng isang tula bawat araw
ay tatlumpung tula bawat buwan ang natatanaw
paksa'y masaya man  o tinarakan ng balaraw
sa ambag at pananaliksik ay huwag bibitaw

di man guro sa anumang paaralan sa bansa
dahil makata, sa wika magpakadalubhasa
ginagamit sa tula ang katutubong salita
gamitin din sa kwento't sanaysay, di lang sa tula

PALABUSAKIT pala'y ningas-kugon, nasaliksik
HALIBYONG pala ang fake news, SIKLAT naman ay toothpick
PEYON TUGAW ang touch move sa chess, isa pang saliksik
SALIMBUBOG ang dikyang puti, ingat, at kaybagsik

bukod sa aliping sagigilid at namamahay
ay may tinatawag pa palang ALIPING PAMUWAT
KUMAG ay pinong pulbos na nakadikit sa bigas
KUMAG din ay hanip o maliliit na kulisap

magbasa-basa't magsaliksik ang aking layunin
saliksik sa masa ibahagi'y aking tungkulin
ilahad sa sanaysay, kwento, tula, o awitin
ambag na upang wikang Filipino'y paunlarin

- gregoriovbituinjr.
08.07.2021

* ang mga salitang nasa malalaking titik ay mula sa mga nalikhang tula ng makata

Paksa'y nasa paligid lang

PAKSA'Y NASA PALIGID LANG

lockdown na naman, nasa bahay lang, walang magawa
ngunit kayraming gagawin, maraming malilikha
ikutin ang mata, nasa paligid lang ang paksa
sa mumunting bagay ay may maikukwentong sadya

pigtal na tsinelas, bulok na gulay, bato, baso
sapatos, lata ng sardinas, maruruming plato
isopropyl alcohol, alkohol na gin, lababo
plastik, titisan o ashtray, upos ng sigarilyo

labahin, salawal, pantalon, sando, tabo, balde
bote ng alak, serbesa, isang tasa ng kape
bintilador, takure, kaldero, siyanse, lente
baryang piso, limang piso, sampung piso, at bente

magsaliksik din, magbasa, diksiyonaryo'y tingnan
ano ang wing chun kung fu, yawyan, sikaran, shotokan
sino sina Bruce Lee, Jet Li, Donnie Yen, at Jackie Chan
sino sina Joker, Riddler, Penguin, Robin at Batman

pangsalok, pangligo, pampunas, panghugas, pandikit
paksa'y nasa paligid lang, maganda o malupit
ilantad mo ang pagsasamantala't panlalait
sadyang kayraming paksang masusulat mo ng sulit

- gregoriovbituinjr.
08.07.2021

* litratong kuha ng makatang gala sa kanyang paligid

Gamiting wasto ang wi-fi

GAMITING WASTO ANG WI-FI

binabayaran ang wi-fi tapos di gagamitin
ano ka, hilo? wi-fi ay imaksimisa mo rin
gamitin sa pananaliksik, huwag aksayahin
gamitin ng gamitin, lalo't binabayaran din

magkano ang isang buwan? nasa sanlibong piso?
o higit pa? at depende kung ano ang wi-fi mo?
kaysa di ginagamit at nauubos lang ito
tapos ay babayaran mo ang buwanang bill nito

kaya narito akong patuloy sa pagsaliksik
kahit sa munti kong lungga'y waring nananahimik
at nagsusulat ng mga akdang wala mang bagsik
ngunit mararamdaman mo ring tila ito'y lintik

pinaghirapang akda'y ibahagi sa internet
upang mabasa rin ng madla't di ito mawaglit
i-upload sa facebook o blog ang anumang nahirit
kaysa magmukmok, habang may wi-fi kang nagagamit

isip-isip ng paksa, pag-aralan ang lipunan
akda'y pagnilay-nilayan, paglingkuran ang bayan
gamitin ang panahon nang may wastong kamalayan
habang may wi-fi sa masa'y makipagtalastasan

- gregoriovbituinjr.
08.06.2021