Hindi tuwing last Monday ng July ang SONA

Hindi tuwing last Monday ng July ang SONA

Maikling sanaysay ni Greg Bituin Jr.

Maraming nagsasabing tuwing last Monday ng July o tuwing huling Lunes ng Hulyo nagaganap ang State of the Nation Address (SONA) ng Pangulo ng Pilipinas. Subalit hindi tuwing last Monday ng July ang SONA.

Siyang tunay, mga kapatid. Mas eksakto, tuwing fourth Monday ng July nagaganap ang SONA. Pumapatak ito sa mga petsang Hulyo 22 hanggang 28.

At kung pumatak ito ng Hulyo 22, 23 o 24, may fifth Monday o ikalimang Lunes ng Hulyo, na pumapatak ng Hulyo 29, 30 o 31. Tanging Hulyo 25, 26, 27 at 28 lang maaaring pumatak ang last Monday of July.

Tulad noong nakaraang taon, Hulyo 23 ang SONA. Fourth Monday iyon at hindi last Monday ng July. Dahil Hulyo 30 ang last Monday ng July, 2019. Kaya mas tamang sabihin nating tuwing ikaapat ng Lunes sa buwan ng Hulyo nagaganap ang SONA, at hindi tuwing huling Lunes ng Hulyo.

Ngayong taon, pumatak ng Hulyo 27 ang SONA. At SONA naman ay... (anong wish mo?) 

07.20.2020

Pahimakas na tula para kay Ka Miles

Pahimakas na tula para kay Ka Miles

isang taas-kamaong pagpupugay kay Ka Milo
lider ng Bukluran ng Manggagawang Pilipino
noon at nagsilbing sekretaryo heneral nito
magaling na lider, organisador, at obrero

dating estudyante sa Feati University
na tulad ko'y namulat bilang tibak sa Feati
magaling siyang magsuri, marahil pa'y cum laude
inalay ang buhay at sa uri't bayan nagsilbi

batikan siyang organisador ng manggagawa
matalisik magsulat ng mga isyu ng madla
malinaw, madaling unawain ang kanyang akda
bagamat malalim na puso't diwa'y tinutudla

minsan, nabalita sa dyaryo ang kanyang pangalan
na inaakusahang rebelde ng kapulisan
sumama ako, apat kami, puntang Caloocan
una'y sa presinto, di doon, kundi sa kulungan

ang hepe sa balita'y naroon, kausap nila
naiwan ako sa sasakyan, di na pinasama
matagal sila sa loob, buti't naayos nila
ang gusot na iyon, nangyaring aking naalala

sa tanggapan ng B.M.P.'y nakasamang matagal
pansin kong isang kamay niya'y laging nangangatal
minsan, nagkakasabay sa pagkain ng almusal
sa mga rali pag kasama siya'y tila Marcial

kay Ka Milo nga'y kapansin-pansin ang kanyang ngiti
natutunan sa kanya'y inaral ko ring masidhi
taos-pusong pasasalamat sa huling sandali
pagpupugay sa iyo, Ka Milo, hanggang sa muli

- gregbituinjr.
07.20.2020

Inspirasyon ang sinabi ni Sofia Kovalevskaya

"It is impossible to be a mathematician without being a poet in soul." - Sofia Kovalevskaya (Feb 15, 1950 - Feb 10, 1991), Russian mathematician

sinabi nga noon ni Sofia Kovalevskaya

na babaeng Rusong sa matematika'y kilala:

"Imposible ang maging paham sa matematika

kung di ka makata ng buong puso't kaluluwa."

ang kanyang sinabing ito'y nagsilbing inspirasyon

sa akin, makatang kumuha ng B.S. Math noon

at kaysarap tuloy balikan ang mga ekwasyon,

theorem, at iba pa sa pagdaan ng panahon

ilang dekada na ring mga tula'y kinakatha

inuunawa ang anuman, iba't ibang paksa

sinabi ni Kovalevskaya'y tumining sa diwa

kaya naritong matematika'y itinutula

tula't sanaysay sa matematika'y tututukan

titipunin ang mga akda sa munting aklatan

na balang araw ay maisaaklat kong tuluyan

at sa bagong henerasyon ay ibahagi naman

- gregbituinjr.

Pagluluto ng kampanilyang sili

namimigay ng libreng bell pepper sa nadaanan
kaya nang aming makita'y nanghingi ng iilan
namigay na iyon ay aming pinasalamatan
at pagdating ng bahay ay agad kong hinugasan

ang kampanilyang sili'y ginayat ko ng pahaba
at doon sa kawali'y ginisa ko sa mantika
pinalutong, aba'y anong sarap ng naihanda
sa tanghalian, linamnam nito'y nakamamangha

marahil sa kalusugan, ito'y makaganda rin
may bitamina't mineral din itong makakain
marahil, gawing pulutan sa inyong totomain
at mga buto nito'y mabuting iyong itanim

tikman mo rin itong ginisang kampanilyang sili
tiyak sa sarap nito'y di ka mag-aatubili
baka mapatula ka pa't maraming masasabi
ingat, baka sa busog mo'y makatulog sa tabi

- gregbituinjr.

Sinigang na bangus at adobong sitaw

sinigang na bangus at adobong sitaw ang ulam
karne'y iniwasan na ng sikmurang kumakalam
lalo't malusog na pangangatawan itong asam
kumain daw lagi ng pampalakas, anang paham

kaya pagkain ng laman ay iniwasan ko na
bagay na marahil sa iba'y nakapagtataka
kumain ng paborito kong porkchop na'y bihira
ang pag-iwas sa karne'y mas lalong nakakagana

pagiging vegetarian nga'y naging panuntunan ko
maggulay lagi, sitaw, talong, okra, talbos, upo
sa pagiging budgetarian ay matagal na ako
di bibilhin ang mahal, laging mura ang hanap ko

pag nagkita tayo, huwag nang maghanda ng karne
kamatis at bagoong lang, ayos na ako dine
kung may gulay mang ihahanda, aba'y mas maigi
salamat, inunawa mo ang aking sinasabi

- gregbituinjr.

Isang munting pagninilay

nais kong makatulong sa mga organisasyon
upang makapagpatuloy sa mga nilalayon
kung runner, errand, o utusan ang trabahong iyon
tatanggapin ko na basta magkatrabaho ngayon

sa human rights organization ay pupwede ako
sa IDefend Movement ba'y anong maitutulong ko?
sa PhilRights, PAHRA, Balay, sana'y may opening dito
para sa pagtatanggol sa karapatang pantao

nakatapos ako ng labor paralegal noon
sa Caritas, Manila, Ministry of Labor iyon
dapat kong ipraktis, huwag munang magsolo ngayon
kailangan ko pa ng gabay sa trabahong iyon

sa grupong makakalikasan, ako'y pupwede rin
sa Ecowaste Coalition kaya ako'y tanggapin?
sa No Burn Pilipinas ay baka makatulong din
sa Greenpeace, Green Convergence kaya'y baka may opening

sekretaryo heneral man ng K.P.M.L ngayon
sa X.D. Initiative ay gayon din ang posisyon
dapat ding may kita't may pambili ng malalamon
dapat may salaping panggugol, maliit man iyon

sana'y may makatulong pa rin sa tulad kong tibak
malaking pasalamat ang iuukol kong tiyak
tutula't kakatha pa rin para sa dukha't hamak
at bulok na sistema'y atin pa ring ibabagsak

- gregbituinjr.

Pag namatay kang dukha

di mo raw kasalanan pag dukha ka nang isilang
pag namatay kang dukha, kasalanan mo raw iyan
paano akong nabubuhay nang di nagpayaman
di nag-angkin ng anumang pag-aari saanman

dahil aking sinusunod ang simpleng pamumuhay
mula nang magpakilusan, ito na'y aking gabay
kakampi ng masa, maralita ang kaagapay
at kumikilos tungo sa lipunang pantay-pantay

ang mag-angkin ng pribadong pag-aari'y di ako
pagkat iba ang aking paniniwala't prinsipyo
nais kong walang mayaman o mahirap sa mundo
lahat ay nakikipagkapwa't nagpapakatao

ugat ng kahirapan ay pribadong pag-aari
na siyang dahilan bakit may iba't ibang uri
instrumento ng mapagsamantala't naghahari
upang durugin ang uring kanilang katunggali

simpleng pamumuhay man ang prinsipyo kong dakila
ay di naman nagsamantala't walang kinawawa
mayaman sa karanasan, mamamatay na dukha
kaysa namatay ngang mayaman ngunit sinusumpa

- gregbituinjr.

Ang esensya ng buhay

nasa pananahimik ba ang esensya ng buhay?
at hinahayaan ang kapwang basta pinapatay?
ang mga nangyayari ba'y tinatanggap mong husay?
ang panlipunang hustisya'y balewala bang tunay?

kaya may nanggugulo dahil sa mga tahimik
na kahit alam na may mali'y di man lang umimik
pagkat di naman daw sila tinatamaang lintik
walang pakialam sa kapwang mata'y pinatirik

lumagay man ako sa tahimik, magsasalita
para sa karapatan ay gagawin anong tama
wala mang pera'y ipagtatanggol ang masang dukha
wala mang lakas ay may plumang kakampi ng diwa

nasa paglaban ang esensya ng buhay sa akin
nasa pagkilos upang bayan ito'y palayain
mula sa kuko ng mapang-api't mapang-alipin
di mananahimik sa tabi't hayaan lang natin

wala sa pananahimik ang esensya ng buhay
para sa akin ay nasa pakikibakang tunay
kumakayod upang kumain? aking naninilay
mabuhay nang kumain o kakain nang mabuhay?

sa akin, esensya ng buhay ay ang paglilingkod
at pag-oorganisa sa masa't dukhang hilahod
na panlipunang hustisya ang itinataguyod
at ang bulok na sistema'y papalitang malugod

- gregbituinjr.

Kumikilos ako di upang kumita ng pera

kumikilos ako di upang kumita ng pera
kundi upang magsilbi sa bayan, sa dukhang masa
aanhin ko ang salapi kung sa layaw ang punta
kung may pera'y gagamitin sa pag-oorganisa

mas mahalaga sa akin ang pagpapakatao
di ang anumang yaman, luho, bisyo, o kapritso
anong halaga ng buhay nang isilang sa mundo
kung sa salapi na lang umiinog ang buhay mo

nais ko ng rason bakit nabuhay sa daigdig
di ang mabuhay upang kumain, gawin ang hilig
di lang kumayod upang mabuhay, gawin ang ibig
kundi esensya bilang taong may prinsipyo't tindig

"iisa ang pagkatao ng lahat," ang sabi nga
ni Gat Emilio Jacinto, na bayaning dakila
ang kanyang Liwanag at Dilim ay basahing kusa
nang pagpapakatao'y ganap nating maunawa

ang Kartilya ng Katipunan ay ating namnamin
pagnilayan ang nilalaman at isapuso rin
dapat walang amo at wala ring inaalipin
dapat ang asam na ginhawa ng bayan ay kamtin

kaya kumikilos ako di para sa salapi
kundi sa pakikibaka laban sa mga mali
itayo ang lipunang makatao, di tiwali
at sa mundong ito ako'y nagbabakasakali

- gregbituinjr.

Kung mata ko'y tumirik

pangako, aalis ako rito't di na babalik
pagkat di ito ang mundo ko, sa puso'y saliksik
lugar ko'y nasa pagbaka, di sa pananahimik
di ako naging tibak upang sa bahay sumiksik
at sa mga isyu ng bayan ay basta hihilik

pakikibaka'y nasa aking sugo natititik
di mapakali sa mga isyung masa'y humibik
kaya pag may mga pagkilos, ako'y nasasabik
sumisigaw ang damdamin, bibig ma'y di umimik
nais kong nasa labanan kung mata'y tumirik

katawan ko man ay parang luya nilang madikdik
tibak at mandirigma akong di natatahimik
ayokong magiging pipi't bingi sa mga hibik
ng bayang ang dignidad ay ginigipit ng lintik
na diktador o among talagang napakaswitik

nais kong nasa laban kung mata ko'y pinatirik
na gamit sa pagtatanggol sa bayan ay panitik
sa payapang buhay, aalis ako't di babalik
pagkat ang mundo ko'y sa paglaban, paghihimagsik
laban sa sistemang bulok at mapang-aping lintik

sakali mang sa akin may balang magpatahimik
sa larawan ko'y may isang kandilang ititirik
kasama ang isang ulilang rosas na may tinik
wala akong puntod, ang aking abo'y ihahasik
upang maging pataba sa pakikibaka't hibik

- gregbituinjr.

Ang tanging kasalanan ko

ang tanging kasalanan ko lang ay ang pagtatanggol
sa pinagsasamantalahang di pa makatutol
sa mga inaapi ng burgesyang mapagmaktol
sa mga dukhang hinamak dahil walang panggugol

ang tanging kasalanan ko'y ipagtanggol ang masa
upang kamtin ang asam na panlipunang hustisya
lumalaban sa mapang-api't mapagsamantala,
manggagawa't dukha ang kasamang nakikibaka

ang tanging kasalanan ko'y ipagtanggol ang bayan
laban sa mananakop na Tsina't ibang dayuhan
laban sa mapangyurak ng pantaong karapatan
laban sa katiwalian at sa tubo gahaman

ang tanging kasalanan ko'y ipagtanggol ang uri
mga dukha't manggagawa laban sa naghahari
laban sa hirap dulot ng pribadong pag-aari
dapat sa labang ito, uring obrero'y magwagi

ang tanging kasalanan ko'y ipagtanggol ang tao
itaguyod ang dignidad at karapatan nito
itaguyod ang pagkakapantay-pantay sa mundo
at walang pagsasamantala ng tao sa tao

kung sa mga pagkakasalang iyan ay mamatay
tinokhang ng sunud-sunurang asong walang malay
mamatamisin ko pang hatulan nilang mabitay
tanggap ko, kahit paano, ang buhay ko'y may saysay

- gregbituinjr.

Mga tanong sa ilang

sa ulo'y nagkakamot habang naroon sa ilang
kung anu-ano'y nasa isip lalo't naiilang
dapat maligo't may balakubak, sa ngayon ilang
buwan nang lockdown na sa mga poste'y nagbibilang

gugupitin ang kuko, gagamitin ang kukote
ang mga pasaway ba'y bakit nila ginugulpi?
paano nila tinitiris kung mama'y salbahe?
bakit nadamay sa tokhang ang batang inosente?

marami nang namatay sa coronavirus ngunit
marami rin daw ang gumaling, ang kanilang giit
ngunit siksikan na sa mga ospital, ang sambit
paano kung maralitang gipit pa'y magkasakit?

milyon na'y nawalan ng trabaho, paano ngayon?
saan kakayod upang pamilya'y may malalamon?
bata pa'y apektado sa kanilang edukasyon
sa bagong normal na ito'y paano pa aahon?

- gregbituinjr.

Di na ako hahawak ng gatilyo

di na ako hahawak ng gatilyo, di na muli
ayoko itong kalabitin hangga't maaari
sana'y mawala na ang mapagsamantalang uri
sana'y wala nang mga mapang-api't naghahari

ang lider at kasamang Mao nga noon ay nagwika
himagsikan ay sa dulo raw ng baril nagmula
subalit ngayon ito'y di na aking paniwala
pagkat di lang baril ang instrumento sa paglaya

pakikipagkapwa ang ating dapat itaguyod
ang Kartilya ng Katipunan sa marami'y lugod
organisahin ang masa bilang kanilang lingkod
lumaban sa mapang-api hanggang sa aking puntod

isa lang akong kawal ng hukbong mapagpalaya
nananalaytay sa ugat ang dugong mandirigma
di man baril ay pluma na ang nasa pulso't diwa
habang patuloy pa rin sa adhikang paglaya

ang kabulukan ng sistema'y aming ilalantad
itaguyod ang karapatang pantao't dignidad
labanan ang mapagsamantalang tubo ang hangad
ito ang tutupdin kong misyon kahit magkaedad

- gregbituinjr.

Pagtatanim ng talong sa karton ng gatas

kanina'y nagtanim ng talong sa karton ng gatas
lalagyang karton na nilagyan ko naman ng butas
ginupit ang isang bahaging ngayon nakabukas
nilagyan ng lupa't pataba, kaygandang mamalas

sa lupa't patabang pinaghalo'y aking tinanim
ang binhi ng talong habang langit ay nagdidilim
may nagbabadyang unos, alapaap ay maitim
sana'y lumago ang talong nang walang paninimdim

kartong lagayan ng gatas na imbes ibasura
ay gamitin upang tamnan ng talong na kayganda
balang araw ay may aanihin, kaysarap pala
sa pakiramdam, at di magugutom ang pamilya

habang lockdown pa'y halina't magtanim-tanim tayo
sa karton, lata ng sardinas, o plastik na baso
sa walang lamang lalagyan imbes ibasura mo
para sa kinabukasan ay may anihing totoo

- gregbituinjr.

Nagpalitada ng hagdan

dapat talagang naeehersisyo ang katawan
at ngayon naman ako'y nagpalitada ng hagdan
habang nasa lockdown, patulong-tulong pa rin naman
sa munting gawain man ay maraming natutunan

sa gawaing pagpapanday nga'y may nadamang saya
lalo't tubig, buhangin, at semento'y pinagsama
sa munting karanasan, may munting tula tuwina
na balang araw, sa mga apo'y maibibida

pinanood ko noon ang pagpalitadang ito
na namasdan paano ginawa ng karpintero
kaya nais ko ring gawin ay talagang pulido
upang kahit ang sarili lang ay mapahanga ko

dapat gagawing hagdan ay pantay na pantay, patag
upang kalooban ng umapak dito'y panatag
marahil, tagumpay ako rito't di matitinag
at ito'y masisira lang pag sinadyang tinibag

- gregbituinjr.

Pagkadulas

kaninang umaga ako'y biglang nadulas
dahil sa kawalang ingat ay nadupilas
nawalan ng balanse, braso'y nagkagasgas
gising na'y baka tulog pa, papungas-pungas

dapat laging mag-ingat, bilin sa sarili
lalo't nag-iisip, parang di mapakali
kwarantinang ito'y di na kawili-wili
walang maitulong sa bayan, tila bingi

buti pang naging frontliner noong una pa
sa kapwa tao'y baka nagbigay pag-asa
kaysa ngayong masakuna ng walang kwenta
o mensahe ito ng parating pang grasya

mag-ingat, kagabi nga'y kaylakas ng ulan
madulas ang lupa, lakad ay pag-ingatan
tiyaking gising na't di tulog ang isipan
maghilamos bago pumuntang palikuran

- gregbituinjr.

Dalawang araw sumama sa pagkakarpintero

dalawang araw sumama sa pagkakarpintero
upang matapos ang plano nilang dagdag pang kwarto
nagsukat at nagguhit, naglagari't nagmartilyo
tiniyak na bawat pako' tumagos hanggang dulo

nakakapagod man ngunit maganda sa katawan
tila nag-ehersisyo ang buto, puso't isipan
masarap maglagari, masakit man ang kalamnan
tila nagpatibay sa prinsipyo't paninindigan

pag nagkarpintero ka'y mauunawaan mo rin
ang sipag at hirap ng mga karpintero natin
di lang lagari, martilyo, pait, ang gagamitin
bukod sa kasanayan nila'y pakikisama rin

sa mga karpintero, taas-noong pagpupugay
dahil sa inyo, natayo yaong gusali't bahay
mesa, silya, iba't iba pa, salamat pong tunay
bawat karpintero'y dakila, mabuhay! mabuhay!

- gregbituinjr.

Pagtitig sa langit matapos ang unos

napatitig ako sa langit matapos ang unos
samantalang kanina'y kaylakas nitong bumuhos
buong ngitngit ng kalangita'y tila di maubos
habang kaysarap ng ulam naming tuyo at talbos

mapanglaw ang langit, nangingitim ang alapaap
tila ang pagngangalit ng bagyo'y di pagpapanggap
baka pag di alisto'y kasawian ang malasap
kaya sa matibay na moog ka manahang ganap

matapos daw ang unos ay mayroong bahaghari
o balangaw na sa dulo'y may gintong nasa gusi
subalit iyon ay alamat lang na di mawari
datapwat kayrami pa ring nagbabakasakali

naalala ko tuloy sina Ondoy at Yolanda
sila ba'y magkapareha o naging mag-asawa?
mga unos na kaytindi ng epekto sa masa
kaya maghanda't mag-ingat pag bagyo'y manalasa

- gregbituinjr.

Mananatili akong tibak hanggang kamatayan

mananatili akong tibak hanggang kamatayan
at tutupdin ang misyon at tungkuling sinumpaan
tungkuling atang sa balikat na di iiwasan
bagkus ay gagampanan ng buong puso't isipan

kaya bilang propagandista'y kakatha't kakatha
angking pilosopiya'y iparating sa madla
itaguyod ang prinsipyong tangan sa kapwa dukha
baguhin ang sistemang bulok ang inaadhika

bawat sanaysay, tula't pahayag ay nakatuon
tungo sa minimithi't inaasam na direksyon
sa paggapi sa mapagsamantala't mandarambong
at kamtin ang hustisyang panlipunang nilalayon

payak na pangarap lang iyan ng tulad kong tibak
itinanim na binhi'y uusbong din sa pinitak
isipin paanong bulok na sistema'y ibagsak
upang manggagawa't dukha'y di gumapang sa lusak

- gregbituinjr.

Ano ang cyberlibel?

ANO ANG CYBERLIBEL? 

Sinaliksik ni Greg Bituin Jr.

Ang Cybercrime Prevention Act of 2012 (Batas Republika Blg. 10175) ay naisabatas sa Pilipinas noong Setyembre 12, 2020. Layunin nitong parusahan ang anumang krimeng isinagawa gamit ang kompyuter.

Nauna nang naisabatas noong ang Electronic Commerce Act of 2000 (Batas Republika Blg. 8792) hinggil sa mga krimeng gamit ang kompyuter, na naisabatas bunsod na rin ng matinding I Love You virus na ginawa ng isang Pinoy na si Onel de Guzman. Subalit hindi siya nasampahan ng kaso noon dahil sa kawalan ng legal na batayan upang kasuhan siya sa panahong iyon.

Sa kaso ni Maria Ressa, siya’y kinasuhan ng cyberlibel, at hina-tulan siyang guilty ng hukom na si Rainelda Estacio-Montesa ng Manila Regional Trial Court Branch 46 noong Hunyo 15, 2020.

Ang nasabing batas ay may 31 seksyon, at nahati sa walong mga kabanata. Dito'y ginawang krimen ang maraming uri ng pagkakasala, kabilang ang iligal na pag-access (pag-hack), pakikialam ng mga datos, maling paggamit ng aparato, cybersquatting, computer fraud, cybersex, spam, at iba pang pagkakasala. Isinama rin  nito ang Anti-Child Pornography Act of 2009 (Batas Republika Blg. 9775), at ang libelo, na pagkakasala sa ilalim ng Seksyon 355 ng Revised Penal Code of the Philippines, na lalo na’t ginamit ang kompyuter sa mga aktibidad na labag sa batas.

Ang Batas ay may unibersal na hurisdiksyon: may mga probisyon itong lapat sa lahat ng sinumang mamamayang Pilipino, saan mang bansa siya naroroon. Iba pa ang usapin hinggil sa Stop Online Piracy Act at ang PROTECT IP Act.

Krimen na ang libelo sa ating bansa. Ang libelo'y may parusang minimum o medium prisión correccional (anim na buwan hanggang apat na taon at dalawang buwan), ngunit sa cyberlibel ngayon, ito'y may parusang prisión mayor (anim hanggang labing dalawang taon).

Abangan pa natin ang anumang kahihinatnan ng kaso ni Maria Ressa at bantayan natin ang ating kalayaan sa pamamahayag.

* Unang nalathala sa pahayagang Taliba ng Maralita, ang opisyal na publikasyon ng Kongreso ng Pagkakaisa ng Maralitang Lungsod (KPML), isyu ng Hulyo 1-15, 2020, pahina 2.